Nazywa się ją Ustawą Zasadniczą albo Ustawą Podstawową, Ustawą Nadrzędną. Słowo pochodzi z łaciny, gdzie było jedną z wielu nazw dokumentów ustrojowych Imperium Romanum (constitutiones principis: edicta, mandata, decreta, rescripta). Pedia wskazuje, że Konstytucja ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. Zakłada się, że żaden inny akt prawny nie może się z Konstytucją rozmijać, żadna praktyka (codzienna i uroczysta) nie może przeciwstawiać się ani literze, ani duchowi Konstytucji.
Najstarsze znane dokumenty konstytucyjne – to sumeryjska ok. 2300 p.n.e.), Kodeks Ur-Nammu (Ur, ok. 2050 p.n.e.), kodeks Lipit-Ishtar of Isin, Kodeks Hammurabiego (Babilonia), Kodeks Hetycki, Kodeks Assyryjski albo 613 przykazań mojżeszowych (hebr.: תרי"ג מצוות: taryag mitzvot, "613 mitzvot") czy Kodeks Drakona (621 p.n.e.) i Konstytucja Solona (594 pne). Idźmy dalej: Rzymianie 450 p.n.e. opublikowali Dwanaście Tablic obowiązujących aż do Codex Theodosianus (AD 438), Później w Imperium Wschodnim – Codex repetitæ prælectionis (534), Basilica Bazyla I (878). Edykty Ashoka (Indie, III w. p.n.e.). Wizygotów Code of Euric (471). Lex Burgundionum oddzielające Germanię od Rzymu, później Pactus Alamannorum i Salic Law. Breviarum Alaryka. Japońska Konstytucja Siedemnastu Artykułów (604). Konstytucja Medyńska (arab: صحیفة المدینه, Ṣaḥīfat al-Madīna), oparta na przesłaniu Mahometa. Walijski Cyfraith Hywel (942–950), Pravda Yaroslava (1017), a w 1054 Russkaya Pravda, dla Rusi Kijowskiej. Henryka I Charter of Liberties (1100), Jana Magna Carta (1215). “Nomocanon” Świętego Savy (serb.:: Законоправило/Zakonopravilo, 1219), oparte na Corpus Iuris Civilis. W 1222 Andrzej II wydaje Złotą Bullę dla Węgier. Sachsenspiegel (1220-1230) w Saksonii. Mali, XIV w. - Kouroukan Fouga. Fetha Negest dla Arabii. Chiny, dynastia Ming, Ancestral Injunctions - Huangming zuxun (1375, powt. 1398). Hiszpania: Nueva Planta. I moja ulubiona „kozacka”: Pacta et Constitutiones legum libertatumque Exercitus Zaporoviensis (Договоры и Постановлεnѧ правъ и волностεй войсковыхъ).
Konstytucje świata doczekały się trybunałów stojących na ich straży, fachowców znających się na systemach politycznych i ustrojach państwowych. Znane jest np. pojęcie „ultra vires” (łac. ponad siły) - wyrażenie prawnicze określające sytuacje działania poza zakresem kompetencji. Pojęcie stosowane często w prawie konstytucyjnym, administracyjnym, cywilnym ale także międzynarodowym. Akty dokonywane ultra vires są z reguły nieważne (ex nunc, ale istnieją wyjątki).
Ktokolwiek czuje się obywatelem rzeczywistym (wystarczające zorientowanie w sprawach publicznych i bezwarunkowa skłonność do czynienia ich lepszymi) może się jako obywatel spełniać bezpośrednio poprzez i na mocy Konstytucji.
Niektóre organizacje i firmy za swoją konstytucję uważają statuty, wzbogacone o misję czy tradycję.
* * *
Widać, że świat przejmuje się swoimi konstytucjami. Bo one:
- Ustanawiają ustrój państwowy, podstawowe prawa i swobody, definiują kształt państwa, jego urzędy, organy, służby, zakreślają obszar władzy-prerogatyw.
- Reprezentują „najwyższą siłę prawa”.
- Zaprowadzają stabilność państwowo-systemowo-ustrojową.
- Są bazą-podstawą dla „bieżącego” prawa.
- Przyjmowane są i zmieniane w szczególnym trybie.
- Stanowią prawo naczelne, nadrzędne.
- Obowiązują wszystkich i wszędzie w granicach państwa i w ramach obywatelstwa.
I tylko w Polsce możliwe jest nękanie posłów o 1 w nocy, by skłonić ich do zmiany konstytucji, bo budżet potrzebuje skubnąć trochę grosza i majątku Lasów Państwowych – jak to miało miejsce 18 grudnia. Ani jeden poseł nie zareagował właściwie. Głowa Państwa –też.
