Tożsamość – to stosunek służebny, wręcz poddańczy wobec jakiejś racji nadrzędnej. Pedia wskazuje kilka kierunków rozumienia tego pojęcia.
Na przykład tożsamość kulturowa – to względnie trwała identyfikacja grupy ludzi i pojedynczych jej członków z określonym układem kulturowym tworzonym przez zespół idei, przekonań, poglądów, z konkretnymi zwyczajami i obyczajami oraz z danym systemem aksjologicznym i normatywnym. Zbiór wierzeń i zachowań, wspólny język, który odróżnia grupy etniczne od siebie i od kultury dominującej. Identyfikacja powinna umacniać wewnętrzną jedność grupy i stanowić o jej "differentia specifica". Człowiek przynależy równocześnie do wielu grup, więc tożsamość kulturowa tworzy się poprzez nakładanie się różnych wpływów, którym jednostka podlega. Jeśli te wpływy są zbieżne to wzmacniają się wzajemnie, dzięki czemu identyfikacja jednostki z kulturą jest pełna. W przeciwnym razie tworzy się dysonans kulturowy powodujący niespójną tożsamość. Krzewienie własnych elementów kulturowych, wzmacnia tożsamość kulturową narodów. Ludzie bez poczucia miejsca, posiadanego dziedzictwa i nie przywiązani do tradycji w danym kraju, nie są w stanie umacniać swej tożsamości.
Albo tożsamość narodowa – poczucie odrębności wobec innych narodów kształtowane przez czynniki narodowotwórcze takie jak: symbole narodowe, język, barwy narodowe, świadomość pochodzenia, historia narodu, świadomość narodowa, więzy krwi, stosunek do dziedzictwa kulturowego, kultura, terytorium, charakter narodowy. Poczucie tożsamości narodowej szczególnie ujawnia się w sytuacjach kryzysowych, gdy potrzebne jest wspólne działanie na rzecz ogólnie pojętego dobra narodu, na przykład planowanie powstań narodowych. Pozytywnym wyrazem tożsamości narodowej jest patriotyzm, a negatywnym szowinizm.
Jest też tożsamość społeczna, czyli okazywanie innym jednostkom i samemu sobie identyfikacji (utożsamiania się) z jakimiś elementami rzeczywistości społecznej. Tożsamość społeczna ujmowana jest najczęściej w kategoriach psychologicznych, socjologicznych i kulturowych. Jest to tożsamość jednostki, grupy społecznej lub zbiorowości, dzięki której i poprzez którą umiejscawia ona samą siebie w jakimś obszarze rzeczywistości społecznej bądź też sama jest osadzana w tej rzeczywistości przez zewnętrznego obserwatora (inną jednostkę, grupę zbiorowości). W naukach społecznych szczególnie psychologii i socjologii tożsamość jest pojęciem wieloznacznym. Można ją ujmować w sposób obiektywny bądź też subiektywny: obiektywne ujęcie kładzie nacisk na role, pozycje, stosunki społeczne łączące jednostkę z grupami społecznymi. Tożsamość w ujęciu subiektywnym łączy się z poczuciem tożsamości oraz jej samoświadomością, gdzie ważne są treści wewnętrzne jednostki, takie jak rozwiązywanie konfliktów czy realizacja zadań sobie postawionych.
Tożsamość osobista to takie cechy, które określają nas samych. Zaliczamy do nich: cechy psychologiczne, cechy fizyczne, zainteresowania intelektualne, sposób odnoszenia się do innych, upodobania. Zaś tożsamość społeczną identyfikują terminy określające członkostwo w grupach społecznych, między innymi płeć, wiek, narodowość, afiliacja polityczna, religia. Tożsamość społeczna jest zespołem identyfikacji społecznej, która oznacza proces umieszczania i definiowania zarówno siebie, jak i innych w różnych kategoriach społecznych. Tożsamość osobista i tożsamość społeczna są współzależne. Często tak bywa, że jednostki należące do danej grupy społecznej przypisują sobie te cechy, które charakteryzują jej zbiorowość czy grupę społeczną i odwrotnie. Poczucie tożsamości kształtowane jest również przez przestrzeń, w której zachodzi socjalizacja jednostki: ”Znaczenie miejsca jako przestrzeni interakcji oznacza wspólnotowy wymiar wartości miejsc pamięci poprzez rozumienie ich nierozerwalnie z kulturą danego regionu. Zbiorowe postrzeganie symboli wzmacniające poczucie przynależności regionalnej wynika z powszechnego podzielania istotności danych elementów przez zbiorowość, która ma na uwadze ich wspólne rozumienie przez użytkowników przestrzeni”.
W ujęciu psychologicznym tożsamość - to wizja własnej osoby, jaką człowiek ma: właściwości wyglądu, psychiki i zachowania się z punktu widzenia ich odrębności i niepowtarzalności u innych ludzi. W psychologii, od czasów pojawienia się teorii Erika H. Eriksona, pojęcie tożsamości występuje w kontekście dwóch najważniejszych dla człowieka relacji: stosunku do siebie samego i stosunku do innych ludzi, a więc zarazem do kultury i tradycji. Wskazuje ono na szczególny typ związku, jaki łączy podmiot z nim samym - z jednej strony, z jego własną psychofizyczną i moralną kondycją (self identity) z drugiej zaś - na związek z innymi. Związek ten opiera się na mniej lub bardziej świadomych postawach wobec wyróżnionych wartości, których nosicielem jest zarówno sam podmiot, jak i inni ludzie, kultura. Problematyka tożsamości - rozważana z perspektywy specyficznie psychologicznej - komplikuje się dodatkowo przez obecność problemu podmiotu oraz przez sposób doświadczenia tożsamości, określany jako poczucie.
Te zaczerpnięte z notek różnych autorów definicje tożsamości potwierdzają to, co wspomniałem na początku: tożsamość to służebny stosunek do idei nadrzędnej.
Tożsamość polityczną zaś rozumiem jako służebny stosunek do suwerena. Pojęcie suwerena i suzerena powstało na użytek opisania monarchii, ale dziś coraz częściej używa się – choćby w zapisach konstytucyjnych – szerzej, do opisu najważniejszego podmiotu politycznego, którym może być monarchia, soldateska, klasa polityczna, Naród.
Polska jest – wedle swojej Konstytucji – krajem zarządzanym przez demokratyczne państwo prawne o nazwie Rzeczpospolita Polska. W takich krajach suwerenem jest Naród, Społeczeństwo, ogół Obywateli. Zatem – jeśli Państwo rozumieć „na skróty” jako korpus urzędników i funkcjonariuszy zaludniających urzędy, organy i służby – to wszyscy oni, manifestując swoją tożsamość polityczną – są sługami Narodu. Chyba że coś pokręciłem w logice wywodu.
Polityczną tożsamością Państwa – powtórzmy, zapamiętajmy, głośmy – jest służba publiczna, na rzecz Suwerena. I na tym koniec infantylizmu. Zresztą, nie dlatego, że poszczególne służby, organy czy urzędy (do tego kliki, koterie i kamaryle) lubią sobie podkradać kompetencje, grać sobie na nosie, prowadzić gry nie mające nic wspólnego ze służebnością wobec suwerena. A dlatego, że wszystkie one razem, niezależnie od swarów, przepoczwarzyły swoją tożsamość w taki sposób, że ich suwerenem są wszyscy oni razem wzięci, korpus służy samemu sobie, scementowany kompleksem wyższości. Jest to swoista psychoza zbiorowa (środowiskowa) manifestująca się generowaniem i manifestowaniem „woli mocy”, co „adresaci” tej manifestacji odbierają jako arogancję władzy, puszenie się, butę.
Znów czuję potrzebę powtórzenia: cóż to za tożsamość polityczna, która uznaje za suwerena tylko „swoją grupę”? To jest tożsamość „samonośna”, wsobna, izolująca się od otoczenia, któremu – wedle deklaracji – służy.
Patologia państwa zarządzającego Polską – nieobca innym państwom – to owa subtelna „podmiana”: nie naród, a „my, sami swoi” jesteśmy podmiotem lirycznym wszelkiego systemu-ustroju. Cokolwiek się dzieje, cokolwiek się koncypuje – to „pod nas”, byśmy się mieli zacnie, a co ewentualnie zostanie – można rozdać, niech mają.
Tu przerwę…
